کتاب پیروزی و شکست اسلام‌گرایان در انقلاب: مطالعه تطبیقی ایران و مصر

معرفی

آشنایی با کامران گشنیزجانی نویسنده کتاب پیروزی و شکست اسلام‌گرایان در انقلاب: مطالعه تطبیقی ایران و مصر

آقای گشنیزجانی متولد ۱۳۶۴ دارای مدرک دکتری جامعه‌شناسی از دانشگاه تربیت مدرس هستند. این کتاب پایان‌نامه‌ی دکترای ایشان است که در سال ۱۳۹۹ از آن دفاع کرده‌اند.

معرفی کتاب پیروزی و شکست اسلام‌گرایان در انقلاب: مطالعه تطبیقی ایران و مصر

جرقه­‌های اعتراض روحانیت در ایران، اوایل دهه­‌ی چهل شمسی پس از آن زده شد که شاه در 6 بهمن 1341 اصول ششگانه انقلاب سفید شاه و ملت را که یک سلسله اصلاحات اقتصادی و اجتماعی را در برمی‌گرفت، برگزار کرد، اما با مخالفت برخی از روحانیون و در صدر آنها آیت­‌الله خمینی مواجه شد. این مخالفت­‌ها منجر به قیام 15 خرداد 1342 و سپس تبعید ایشان در آبان 1343 به آنکارا و بعد نجف شد. از این زمان تا سال 1356 فضای سیاسی ایران شاهد فعالیت مبارزاتی بارزی از طرف روحانیت نبود و درحالی که پس از اعلام فضای باز سیاسی در زمستان 1355 جبهه‌­ی ملی، نهضت آزادی و توده­‌ای­‌ها فعالیت خود را علیه رژیم پهلوی گسترش دادند، همچنان قاطبه­‌ی روحانیون به مخالفت جدی نپرداختند.

بعد از انتشار مقاله علیه امام خمینی در 19 دی 1356 در روزنامه اطلاعات و تظاهرات طرفداران ایشان در قم و سرکوب معترضان توسط رژیم، مراجع تقلید اعلامیه‌­هایی اعتراضی منتشر کردند و از این زمان بود که احزاب مختلف، از کمونیست‌­ها و لیبرال ناسیونالیست‌­های جبهه­‌ی ملی و نهضت آزادی و ملی مذهبی‌­ها گرفته تا چریک‌­های فدایی خلق و چپ‌­های اسلامی متشکل در سازمان مجاهدین خلق که برخی از آنها دشمنی تاریخی و ایدئولوژیک با روحانیت داشتند، با روحانیون مبارز با تسامح و تساهل برخورد کردند. به این ترتیب اسلام­‌گرایان با آنکه دیرتر از سایر گروه­‌های سیاسی وارد گود شده بودند، پیروز میدان شده و انقلاب را از آن خود کردند.

سی و دو سال بعد، در پی اعتراضات معروف به بهار عربی که در 18 دسامبر 2010 از تونس و در پی خودسوزی محمد بوعزیزی در اعتراض به فساد و بدرفتاری پلیس آغاز شد و خیلی زود به سایر کشورهای عربی در شمال آفریقا و خاورمیانه کشیده شد، حکومت حسنی مبارک در مصر، در 11 فوریه 2011 پس از هجده روز اعتراض سیاسی احزاب مختلف از مارکسیست و ناصریست گرفته تا لیبرال و اسلام­‌گرا، از مقام ریاست جمهوری استعفا داد و گروه اسلام­‌گرای اخوان المسلمین که سابقه‌­ی بیش از هشت دهه مبارزه‌­ی سیاسی و اجتماعی برای اسلامی کردن مصر را در کارنامه­‌ی خود داشت، قدرت را به دست گرفت. اما در سپتامبر 2013 در پی کودتای ارتش، قدرت از دست اسلام­‌گرایان خارج شد. نویسنده­‌ی کتاب پیروزی و شکست اسلام‌گرایان در انقلاب، مطالعه تطبیقی ایران و مصر بر آن است با مطالعه‌­ی تطبیقی انقلاب در این دو کشور، به فهم چرایی و چگونگی پیروزی اسلام­‌گرایان در انقلاب ایران و شکست آنها در مصر کمک کند.

کتاب شامل دو بخش است:

بخش اول: کلیات

نویسنده در این بخش ضمن توضیح دقیق­‌تر پرسش اصلی کتاب، به بررسی انتقادی پژوهش­‌هایی می­‌پردازد که تا کنون به توضیح فرجام جنبش­‌های اسلام­‌گرا در انقلاب‌­های ایران و مصر پرداخته‌­اند.

بخش دوم: ریشه‌­های تاریخی پیروزی و شکست جنبش­‌های اسلام­‌گرا

این بخش شامل فصل‌­های زیر است:

فصل اول: دولت، روحانیت و کنشگران دینی-سیاسی غیرروحانی در ایران

فصل دوم: دولت، روحانیت و کنشگران دینی-سیاسی غیرروحانی در مصر

فصل سوم: ایران و مصر در آستانه‌ انقلاب

بخش سوم: برهه انقلاب

بخش سوم مشتمل بر سه فصل است:

فصل اول: برهه انقلابی در ایران

فصل دوم: برهه انقلابی در مصر

فصل سوم: مقایسه برهه­‌های انقلابی در ایران و مصر

بخش چهارم: سخن نهایی

کتاب پیروزی و شکست اسلام‌گرایان در انقلاب، مطالعه تطبیقی ایران و مصر را انتشارات کویر در سال 1402 در 384 صفحه منتشر کرده است.